Tijdelijke voorziening oorlogsarchief opent op 1 juli
Op 1 juli wordt het gedigitaliseerde deel van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR) doorzoekbaar bij het Nationaal Archief (NA) in Den Haag. Mensen met een onderzoeksbelang, zoals nabestaanden van slachtoffers, kunnen onder voorwaarden in de studiezaal hierin onderzoek doen. Het gaat op dit moment om een derde van het totale oorlogsarchief. Op 23 juni, een week voor de opening, kunnen belangstellenden via de website van het NA een plek achter de computer reserveren. Het Nationaal Archief heeft verschillende maatregelen genomen om de privacy van mogelijk nog levende personen die in de dossiers voorkomen te beschermen.
Het CABR is het grootste en meest geraadpleegde archief over de Tweede Wereldoorlog in Nederland. In het archief zijn dossiers opgenomen van personen die na de Tweede Wereldoorlog onderzocht zijn omdat ze verdacht werden van collaboratie met de Duitse bezetter. Tot nu toe is onderzoek in het CABR alleen mogelijk door raadpleging van de papieren dossiers.
Minister Eppo Bruins (OCW): ,,De digitalisering van ons oorlogsarchief is heel belangrijk. Het papieren archief met een lengte van vier kilometer is gevormd met dossiers op naam. Alleen door het archief te digitaliseren en volledig doorzoekbaar te maken is het mogelijk voor bijvoorbeeld nabestaanden van slachtoffers of buren van onderduikverleners in het archief te zoeken. Zij kunnen voor het eerst zoeken op de naam van slachtoffers of plaatsen. Dat opent nieuwe mogelijkheden om na 80 jaar te kunnen achterhalen wat het lot was van familie of andere dierbaren in de oorlogsjaren.’’
De tijdelijke voorziening heeft met vijf computers een beperkte capaciteit in de studiezaal van het Nationaal Archief. Meer is niet haalbaar voor het Nationaal Archief. Naar verwachting is er meer belangstelling dan dat er plek is bij het NA. Daarom is er overleg met de Regionaal Historische Centra om digitaal onderzoek later dit jaar ook in de regio mogelijk te maken. Het ministerie van OCW trekt eenmalig 5,1 miljoen euro uit voor de technische ontwikkeling van de tijdelijke voorziening, de inrichting van de faciliteit bij het NA en op termijn bij de Regionale Historische Centra door het hele land.
Voldoende bescherming persoonsgegevens
Bij de ontwikkeling van de tijdelijke voorziening is goed gekeken naar voldoende bescherming van persoonsgegevens. Het consortium Oorlog voor de Rechter (Nationaal Archief, WO2Net, NIOD en Huygens Instituut) heeft allerlei maatregelen genomen om de privacy van nog levende personen te borgen. Bezoekers die tijdens hun onderzoek documenten ontdekken die niet getoond zouden mogen worden kunnen dat aangegeven. Het kan gaan om persoonsgegevens van een persoon die nog leeft, een foto waarop portretrecht rust of persoonlijke documenten zoals een brief of dagboek. Deze documenten worden voorlopig niet getoond en een onafhankelijke commissie zal vervolgens beoordelen of het verzoek om een document niet te tonen gegrond is.
De minister heeft advies gevraagd aan de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over de tijdelijke voorziening. Daarbij heeft hij ook het consortium Oorlog voor de Rechter en de algemene rijksarchivaris geraadpleegd. De al genomen maatregelen sluiten voor een groot deel aan bij de adviezen van de AP. Ook worden een aantal extra maatregelen verwerkt in het systeem voordat het op 1 juli opengaat.
De minister vindt het bijvoorbeeld heel belangrijk dat bezoekers worden gewezen op de eisen die de AVG stelt aan het verwerken en verspreiden van persoonsgegevens en daarvoor zijn verschillende maatregelen genomen. De terminals zijn beveiligd tegen het verspreiden van digitale stukken en het is niet toegestaan om kopieën te maken van het gedigitaliseerde archief.
Het registreren van het zoekgedrag van bezoekers is het enige advies van de AP dat de minister niet volledig overneemt. Hij vindt het een inbreuk op de privacy om zoekgedrag te volgen, vast te leggen en te controleren van bezoekers die onderzoek doen naar het lot van hun familie of vanuit wetenschappelijk perspectief onderzoek doen.
Wetswijziging
De tijdelijke voorziening is een noodoplossing. Voor de mogelijkheid om het CABR via internet te raadplegen heeft de minister een voorstel gedaan om de wet te wijzigen. Deze wijziging moet het mogelijk maken een betere balans te vinden tussen het belang van de bescherming van persoonsgegevens en het belang van toegang tot overheidsinformatie en cultureel erfgoed.
Verschillende organisaties zoals de AP, het adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding en de algemene rijksarchivaris hebben inmiddels advies gegeven over het wetsvoorstel. Particulieren en andere belanghebbenden hebben via een internetconsultatie kunnen reageren. Deze adviezen en feedback worden bestudeerd en verwerkt, waarna het wetsvoorstel aan de Raad van State, het hoogste adviesorgaan van de regering, wordt voorgelegd. Vervolgens wordt het wetsvoorstel aan de Tweede en Eerste Kamer aangeboden.
Dit artikel is een ingezonden bericht en valt buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.